Bałtyk jest morzem o bardzo skromnej szacie przyrodniczej. W porównaniu z innymi akwenami ma niewiele gatunków i to powoduje, że każdy z nich zajmuje określoną niszę. Każdy gatunek jest cenny i spełnia ważną funkcję w ekosystemie. Dzisiaj poznajcie foki, a zwłaszcza te, które na naszym wybrzeżu występują najrzadziej.

Główną funkcją fok w morzu jest to, że są one organizmami tzw. wskaźnikowymi – bioindykatorami. Są to organizmy zwierzęce z wyższego poziomu troficznego, których stan zdrowia odzwierciedla stan środowiska Bałtyku (bazy pokarmowej). W przypadku fok ich stan badany jest za pomocą dwóch głównych parametrów.

Jest to rozrodczość, czyli procent ciężarnych samic w populacji. Za prawidłową normę uznaje się wynik na poziomie 88 proc. Drugim parametrem jest grubość warstwy podskórnej tkanki tłuszczowej, która mówi nam o ogólnym stanie odżywienia i jednocześnie o zdrowiu całej populacji.

Trzeba wiedzieć, że foki pełnią funkcję drapieżników w ekosystemie bałtyckim, czyli regulują organizmy z niższych poziomów troficznych poprzez odżywanie się nimi. 

Ujście Wisły. Mikoszewo 2022

Obecnie mamy do czynienia z trzema gatunkami fok w Bałtyku. Jest to foka szara, która jest najbardziej liczna. Kolejne gatunki to foka pospolita zamieszkująca głównie zachodni Bałtyk oraz foka obrączkowana występująca przede wszystkim w Arktyce. W przeszłości według danych archeologicznych występowały również foki: grenlandzka oraz brodata. Są to gatunki arktyczne, które wyprowadziły się z Bałtyku.

Poznajcie najmniej liczne gatunki fok na polskim wybrzeżu, czyli fokę pospolitą oraz fokę obrączkowaną.

Foka pospolita

Jest jej najmniej w polskim Bałtyku, natomiast licznie występują na wybrzeżach półkuli północnej. Szacuje się, że jest to około 2 tys. osobników. 

Samce mają długość do 180 cm, ważą do 130 kg. Samice są nieco mniejsze. Ubarwienie ciała jest różnorodne – od jasnoszarego do ciemnobrązowego z ciemniejszymi małymi plamkami na całym ciele. Strona brzuszna jest zwykle jaśniejsza od grzbietu. Charakterystyczna jest mała „kocia” głowa, duże osadzone blisko siebie oczy oraz nozdrza w kształcie litery V, łączące się w dolnej części. Gatunek ten przebywa zwykle w wodach płytkich, w pobliżu piaszczystych lub kamienistych plaż. 

Niemowlęcą sierść tracą jeszcze w łonie matki lub zaraz po urodzeniu, dlatego zwykle przychodzą na świat ubarwione jak dorosłe osobniki. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 4 lat, samce 6 lat. Okres godowy przypada na wrzesień lub początek października. 

Foki wylegujące się na słońcu w Mikoszewie. Marzec 2022.

Foka obrączkowana

Drugim gatunkiem fok jest ta o nazwie obrączkowana. Na południowych brzegach Bałtyku pojawia się niezwykle rzadko. Zamieszkuje północno-wschodni Bałtyk. Populacja liczy ok. 10 tys. osobników. 

Jej długość wynosi od 125 do 160 cm. Ubarwienie ciała jest z reguły szarobrązowe, ciemniejsze na grzebiecie, jaśniejsze na bokach i brzuchu, z charakterystycznymi jasnymi liniami w kształcie wydłużonych pierścieni. Oczy są duże, blisko osadzone. Foka ma jasne wąsy o paciorkowej strukturze. Samce osiągają dojrzałość płciową w siódmym roku życia, samice wcześniej – w piątym. Młode przychodzą na świat na przełomie lutego i marca, na krach i polach lodowych. 

Warto wiedzieć, że foka obrączkowana jest uzależniona od lodu. Aby wydać na świat potomstwo przygotowuje dla niego jamę zbudowaną ze śniegu i lodu. Gdy nie jest to możliwe, występuje niestety duża śmiertelność.

Na podstawie wykładu „Foki na polskim wybrzeżu Bałtyku”. Wykład pt. „Bałtyckie foki – biologia, stan populacji, zagrożenia i ochrona” - dr Iwona Pawliczka.